Νομοσχέδιο κατά του λαθρεμπορίου καπνού - Ελεγχοι από το χωράφι μέχρι το ράφι

Μάχη κατά του λαθρεμπορίου καπνού και καπνικών προϊόντων, ανοίγει ο υπουργός Επικρατείας, Παν. Νικολούδης. Η κυβέρνηση εισάγει νομοσχέδιο για την αντιμετώπιση, όπως αναφέρει, του  στον τομέα αυτόν που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος, διότι η κατανάλωση λαθρεμπορικών προϊόντων καπνού δεν έχει μόνο επιπτώσεις στο δημόσιο ταμείο, αλλά πολύ σημαντικότερες επιπτώσεις ενδέχεται να έχει στην δημόσια υγεία.

Αλλωστε, ένα στα τέσσερα πρϊόντα καπνού είναι προϊόν λαθρεμπορίου που κοστίζει στο κράτος και απειλή τη ζωή των καταναλωτών.

Η κυβέρνηση προχωρά σε διαρκείς ελέγχους, από το χωράφι μέχρι το ράφι για όλα τα προϊόντα ώστε να αντιμετωπιστούν τα κυκλώματα.

Για να το επιτύχει αυτό το ΣχΝ:

1) Εισάγει πρώτα απ’ όλα ένα νέο σύστημα αδειοδότησης κάθε δραστηριότητας που έχει σχέση με την εφοδιαστική αλυσίδα καπνικών προϊόντων, ώστε να καθίσταται ευχερής η παρακολούθηση της νομιμότητας των χορηγούμενων αδειών.

Για τον σκοπό αυτό ιδρύονται δύο κεντρικές βάσεις δεδομένων στην Διεύθυνση των Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης και Φ.Π.Α. της Τελωνειακής Υπηρεσίας του Υπουργείου Οικονομικών. Η πρώτη βάση, που φέρει την ονομασία «Ενιαίο Κεντρικό Μητρώο Παραγωγών και Βιομηχανιών Καπνού και των Προϊόντων αυτού» (ΕΚΕΜΚΑ) αφορά τους παραγωγούς καπνού και τις καπνοβιομηχανίες, ενώ η δεύτερη βάση δεδομένων, που φέρει την ονομασία «Ενιαίο Κεντρικό Μητρώο Εφοδιαστικής Αλυσίδας Καπνού και Βιομηχανοποιημένων Καπνών» (ΕΚΜΕΑ), αφορά κάθε άλλη εμπορική ή επιχειρηματική δραστηριότητα εντός της εφοδιαστικής αλυσίδας καπνών και των προϊόντων τους.

Με τον τρόπο αυτό καθίσταται δυνατή και ευχερής η πρόληψη, η ανίχνευση και η διερεύνηση τυχόν παράτυπων ή δόλιων πρακτικών στην λειτουργία του συνόλου συστήματος αδειοδότησης και παρακολούθησης των συμβάσεων μεταξύ των παραγωγών ή μεταποιητών καπνού και των καπνοκαλλιεργητών.

Για τις επιχειρηματικές δραστηριότητές του εντός της εφοδιαστικής αλυσίδας ο ενδιαφερόμενος θα λαμβάνει επί πλέον έναν Μοναδικό Αριθμό Μητρώου Διακινητή Καπνικών Προϊόντων (ΑΜΔΙΚΑΠ), τον οποίο θα αναγράφει υποχρεωτικά σε κάθε εμπορική συναλλαγή του, ώστε αυτή να είναι ευχερώς ταυτοποιήσιμη και ανιχνεύσιμη.

Σημαντικό να αναφερθεί στην ίδια συνάφεια είναι το γεγονός ότι με τις διατάξεις τού ΣχΝ εισάγεται και ένα σύστημα αυστηρού ελέγχου των πωλήσεων καπνού και των προϊόντων του που γίνονται μέσω Διαδικτύου ή άλλων σύγχρονων τεχνολογικών μεθόδων. Έτσι θα αποτρέπεται η εύκολη πρόσβαση των ανηλίκων στα προϊόντα καπνού.

2) Προχωρώντας τώρα από τις επιχειρήσεις στα ίδια τα προϊόντα, εισάγεται ένα σύγχρονο σύστημα ιχνηλασιμότητας των καπνών και των προϊόντων τους που διακινούνται στην εφοδιαστική αλυσίδα. Με το σύστημα αυτό θα καταστεί για πρώτη φορά δυνατό να διαπιστώνεται αν οποιοδήποτε προϊόν καπνού και τα βιομηχανοποιημένα καπνά που παράγονται ή εισάγονται στην Ελλάδα, ανεξαρτήτως εάν προορίζονται για κατανάλωση στο εσωτερικό ή διατίθενται σε σημεία πώλησης αφορολογήτων ειδών, είναιαυθεντικά ή πρόκειται για λαθραία προϊόντα.

Προϋπόθεση ορθής και αποτελεσματικής λειτουργίας του συστήματος αυτού είναι η αντικατάσταση των γνωστών μας ταινιών φορολογίας, που φέρει σήμερα κάθε συσκευασία καπνικού προϊόντος με άλλες ένσημες ταινίες, στις οποίες δεν θα πιστοποιείται απλώς η καταβολή των νόμιμων δασμών ή φόρων, αλλά και η αυθεντικότητα του προϊόντος, ώστε να ικανοποιείται το αίτημα μεγαλύτερης προστασίας της δημόσιας υγείας.

Από την στιγμή λοιπόν που θα λειτουργήσει το σύστημα (υπολογίζουμε σε περίπου έξι μήνες, όταν θα έχουν ολοκληρωθεί όλες οι διαδικασίες για την ορθή λειτουργία του), η νόμιμη κυκλοφορία καπνού και των βιομηχανοποιημένων καπνών που θα καταναλώνονται στο εσωτερικό της χώρας, θα αποδεικνύεται με τις ένσημες ταινίες φορολογίας και ασφάλειας, που θα είναι επικολλημένες σε κάθε πακέτο ή στην μικρότερη συσκευασία διάθεσής τους στους καταναλωτές.

Αυτή η ένσημη ταινία φορολογίας και ασφάλειας θα φέρει αναγνωριστικά στοιχεία που θα επιτρέπουν την επαλήθευση της αυθεντικότητας του προϊόντος από τους αρμόδιους φορείς και τις ελεγκτικές υπηρεσίες με την βοήθεια ειδικής φορητής συσκευής. Οι φορητές συσκευές θα τελούν με την σειρά τους σε διεπαφή με την κεντρική βάση δεδομένων της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομικών, ώστε να ελέγχεται η αυθεντικότητα του προϊόντος σε κάθε στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας, όπου αυτό θα διακινείται.

Μάλιστα, για την εξυπηρέτηση του συστήματος ιχνηλασιμότητας και αυθεντικότητας θα δημιουργηθεί στην Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων (ΓΓΠΣ) του Υπουργείου Οικονομικών μια κεντρική βάση δεδομένων, με την οποία θα μπορεί να συνδέεται κάθε μέρος του συστήματος, ώστε να είναι δυνατή η καταχώριση, η παρακολούθηση και η ανίχνευση των απαιτούμενων στοιχείων του προϊόντος. Κάθε προϊόν καπνού, το οποίο δεν θα μπορεί να ιχνηλατηθεί στην αντίστοιχη φάση της εφοδιαστικής αλυσίδας, θα αντιμετωπίζεται άνευ ετέρου ως λαθρεμπόρευμα.

3) Όπως αντιλαμβάνεσθε, κανένα σύστημα αντιμετώπισης της λαθρεμπορίας δεν πρόκειται να αποφέρει τα αναμενόμενα από αυτό αποτελέσματα, αν δεν έχει ληφθεί πρόνοια να ενισχυθούν οι διοικητικοί έλεγχοι και να καταστούν αποτρεπτικές οι προβλεπόμενες κυρώσεις για τις αντίστοιχες παραβάσεις.

Το βασικό πρόβλημα στο σύστημα ελέγχων κατά του λαθρεμπορίου που λειτουργεί στην χώρα μας, εντοπίζεται στο γεγονός ότι δεν είναι δυνατή ή ευχερής η διάγνωση εσωτερικών συναφειών μεταξύ τών ανά την Επικράτεια εκδηλούμενων λαθρεμπορικών πράξεων. Έτσι, τις περισσότερες φορές η λαθρεμπορία αντιμετωπίζεται ως μεμονωμένο φαινόμενο και όχι ως οργανωμένη παράνομη επιχειρηματική δράση. Για τον λόγο αυτό η καταπολέμησή της δεν έχει σημειώσει ιδιαίτερη επιτυχία, αφού δεν εξαρθρώνονται οι οργανωμένες υποδομές που παράγουν τις εκτεταμένες ή διεθνικές λαθρεμπορικές συμπεριφορές.

Για να αντιμετωπισθεί αυτό το έλλειμμα, στο ΣχΝ προβλέπεται η ίδρυση, εντός του ΣΔΟΕ, ενός Ενιαίου Επιχειρησιακού Κέντρου Δίωξης του Λαθρεμπορίου (ΕΕΚΔΙΛ). Το Κέντρο αυτό θα λειτουργεί ως ενιαία εθνική μονάδα ανάλυσης και διαχείρισης των πληροφοριών και των δεδομένων από τις «πρωτοβάθμιες», ας πούμε, μονάδες δίωξης του λαθρεμπορίου.

Ωστόσο, η δημιουργία του Κέντρου αυτού θα ήταν εξαιρετικά πολυτελής υπόθεση, αν η λειτουργία του περιοριζόταν μόνο στην λαθρεμπορία των καπνικών προϊόντων. Για τον λόγο αυτό προβλέπεται στο ΣχΝ ότι αρμοδιότητα θα έχει για όλα τα προϊόντα, που υπόκεινται σε Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης (ΕΦΚ).

Προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικότερης δίωξης αλλά και ανάλυσης των πληροφοριών σχετικά με λαθρεμπορικές πράξεις, προβλέπεται επίσης η λειτουργία μιας Υπηρεσίας Ανώνυμων Καταγγελιών σχετικά με το Λαθρεμπόριο στο Κέντρο Εξυπηρέτησης Φορολογουμένων, που έχει ιδρυθεί στην Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων.

4) Όλες οι προηγούμενες ρυθμίσεις καθίστανται αποτελεσματικότερες, επειδή, παράλληλα με τις θεσμικές τομές που σας προανέφερα, εκσυγχρονίζεται και το κυρωτικό σύστημα κατά της λαθρεμπορίας, και δη τόσο προς την κατεύθυνση επιβολής διοικητικών κυρώσεων, όσο και προς την κατεύθυνση θεσπίσεως ειδικότερων ποινικών αδικημάτων.

Έτσι, θα τιμωρείται εφεξής ως σοβαρή τελωνειακή παράβαση με διοικητικό πρόστιμο μέχρι 30.000 ευρώ, το οποίο σε περίπτωση υποτροπής θα τριπλασιάζεται, οποιαδήποτε παραβίαση των σχετικών με τις νόμιμες αδειοδοτήσεις διατάξεων, όπως επίσης σχετικά με την εγγραφή στα αντίστοιχα μητρώα, για τα οποία έγινε παραπάνω λόγος.

Ομοίως ως τελωνειακή παράβαση θα αντιμετωπίζεται εφεξής (και όχι μόνο ως ποινικό αδίκημα λαθρεμπορίας) η κυκλοφορία προϊόντων καπνού και βιομηχανοποιημένων καπνών χωρίς ενεργοποιημένη ένσημη ταινία φορολογίας και ασφάλειας. Για την πράξη αυτή θα επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο από 40 μέχρι 100 ευρώ ανά πακέτο λιανικής συσκευασίας, ενώ σε περίπτωση υποτροπής το διοικητικό πρόστιμο θα τριπλασιάζεται και θα επιβάλλεται επιπροσθέτως αφαίρεση της άδειας λειτουργίας του παραβάτη για χρονικό διάστημα 3 ετών.

Στο πεδίο τώρα του Ποινικού Δικαίου προβλέπεται κατ’ αρχήν μιααυστηροποίηση των ποινικών κυρώσεων για το αδίκημα της κυκλοφορίας καπνών, βιομηχανοποιημένων ή μη, χωρίς την προβλεπόμενη ένσημη ταινία φορολογίας και ασφάλειας. Επίσης εξορθολογίζονται οι προβλεπόμενες στο άρθρο 218 Π.Κ. ποινές για την πλαστογραφία και κατάχρηση των ένσημων ταινιών φορολογίας και ασφάλειας.

Η βασικότερη μεταρρύθμιση ωστόσο που επέρχεται με το παρόν ΣχΝ στο πεδίο του Ποινικού Δικαίου αφορά την αντιμετώπιση αφενός μεν της κατ’ επάγγελμα τελούμενης θέσης σε κυκλοφορία προϊόντων καπνού χωρίς ενεργοποιημένες ένσημες ταινίες φορολογίας και ασφάλειας, αφετέρου δε της ίδιας πράξης, όταν αυτή τελείται από εγκληματική οργάνωση. Στις αυστηρές κακουργηματικές ποινές που προβλέπονται αποτυπώνεται, όπως σας έχω ήδη πει, όχι μόνο το άδικο μιας σοβαρής λαθρεμπορικής συμπεριφοράς, αλλά και εκείνο των βλαπτικών για την δημόσια υγεία λαθρεμπορικών πράξεων που αφορούν προϊόντα καπνού.