Αναλύοντας τα «προπατορικά αμαρτήματα» της ευρωζώνης

Κυριακή, 12 Ιουλίου, 2015

Τελευταία ενημέρωση: 20:28

του Τίμοθι Γκάρτον Ας*

Η αδυναμία της ευρωζώνης να δώσει μακροπρόθεσμες λύσεις στα προβλήματά της δεν είναι αποτέλεσμα μόνο λανθασμένων πολιτικών επιλογών και άτολμων ηγεσιών. Οι αιτίες βρίσκονται πολύ βαθύτερα, σε διαρθρωτικές αδυναμίες του ευρωπαϊκού σχεδίου που χρονολογούνται εδώ και δεκαετίες. Οι περισσότεροι από τους πολιτικούς που ευθύνονται γι'αυτές τις αδυναμίες είναι νεκροί ή διάγουν βαθιά γεράματα. Οι σημερινοί ηγέτες είναι παγιδευμένοι σε μια δυσλειτουργική λογική των θεσμών που δημιούργησαν οι προκάτοχοί τους.

Αυτά γράφει ο γνωστός Βρετανός ιστορικός Τίμοθι Γκάρτον Ας σε ένα σχόλιό του που δημοσιεύεται σε πολλές ευρωπαϊκές εφημερίδες. Κατά την άποψή του, δύο είναι οι βασικοί υπεύθυνοι της κρίσης της ευρωζώνης: Ο πρώην Πρόεδρος της Γαλλίας, Φρανσουά Μιτεράν και ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζούλιο Αντρεότι. Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, οι δύο αυτοί πολιτικοί παρέσυραν τον τότε Γερμανό καγκελάριο Χέλμουτ Κολ σε ένα χρονοδιάγραμμα για την ευρωπαϊκή νομισματική ένωση με αντάλλαγμα την υποστήριξή τους προς τη γερμανική ενοποίηση. Δεν δέχθηκαν όμως τη δημοσιονομική ένωση που ήταν απαραίτητη για να λειτουργήσει η Ευρώπη.

«Η πρόσφατη ιστορία, και όχι μόνο στη Γερμανία», είχε τονίσει τότε ο Κολ, «μας διδάσκει ότι είναι παράλογο να περιμένει κανείς πως μπορείς να διατηρήσεις μακροπρόθεσμα την οικονομική και νομισματική ένωση χωρίς μια πολιτική ένωση».

Αυτό ήταν ένα από τα πολλά προπατορικά αμαρτήματα της ευρωζώνης, σημειώνει ο Τίμοθι Γκάρτον Ας. Ενώ η Γαλλία και η Ιταλία ζητούσαν τις δεσμεύσεις, αυτός που συνέταξε τους περισσότερους κανόνες ήταν η Γερμανία. Και οι κανόνες αυτοί ήταν γερμανικοί, με βασικό χαρακτηριστικό την εμμονή εναντίον του πληθωρισμού. Ήταν προσανατολισμένοι δηλαδή στις μακροοικονομικές συνθήκες μιας άλλης εποχής.

Καθώς αυτό ήταν βασικά ένα πολιτικό σχέδιο, και η Γαλλία με την Ιταλία συμμετείχαν από την αρχή, υπήρξε ένα είδος αντίστροφου ντόμινο. Αν η Ιταλία ήταν μέσα, έπρεπε να είναι φυσικά και η Ισπανία. Αν ήταν η Ισπανία, δεν μπορούσε να λείπει η Πορτογαλία. Κι έτσι φτάσαμε στην Ελλάδα, ένα μη εκσυγχρονισμένο πελατειακό κράτος, το οποίο δεν έπρεπε ποτέ να έχει γίνει δεκτό σε μια νομισματική ένωση, η οποία δεν έπρεπε ποτέ να έχει προχωρήσει χωρίς να αντιμετωπιστούν πρώτα τα προπατορικά της αμαρτήματα.

Ο Χέλμουτ Κολ ήλπιζε ότι η οικονομική ενοποίηση θα αποτελούσε τον καταλύτη για την απαραίτητη πολιτική ενοποίηση. Αλλά αυτό δεν συνέβη, παρατηρεί ο βρετανός ιστορικός. Και καθώς οι προσωπικές μνήμες του πολέμου, της κατοχής και της δικτατορίας αδυνατίζουν, οι λαοί γίνονται πιο πραγματιστές, πιο επιφυλακτικοί, αν όχι εντελώς απογοητευμένοι από το ευρωπαϊκό σχέδιο